Od wielu lat w Polsce reformuje się edukację pod hasłem „nowoczesna i przyjazna uczniom szkoła”. A tymczasem badania efektywności nauczania robione od lat pokazują ciągły spadek poziomu edukacji. Nie trzeba nawet specjalnie czytać wyników badań – wystarczy porozmawiać z pracodawcami, wielu z których bez ogródek mówi o tym, że absolwenci szkół z roku na rok są coraz głupsi. Coraz gorzej jest też z dyscypliną w szkole. Agresja jest na porządku dziennym[1].
Jak to więc jest z edukacją i dlaczego nowoczesne metody nauki i wychowania jakoś nie dają pożądanych rezultatów. Częściową odpowiedź na to pytanie można znaleźć w książce Tomasza Garstki „Psychopedagogiczne mity. Jak zachować naukowy sceptycyzm w edukacji i wychowaniu” wydanej w roku 2016 przez wydawnictwo Wolters Kluwer. Autor jest członkiem Klubu Sceptyków Polskich i ma spore doświadczenie zawodowe w dziedzinie edukacji i szkoleń nauczycieli. W książce przeanalizował szereg modnych metod nauczania i to, jak jest w edukacji stosowana perspektywa naukowa. Na kilka z istotnych informacji zawartych w tej książce chciałbym zwrócić uwagę.
Pierwszą informację, która może zadziwić to to, że dopiero w roku 2009 pojawiły się postulaty stworzenia pedagogiki opartej na dowodach! Do dzisiaj więc praktycznie wszystkie teorie nauczania to pedagogika nie oparta o żadne dowody. Krótko mówiąc dotychczasowa pedagogika nie spełnia kryteriów naukowości i znane teorie pedagogiczne, w tym te, które są wprowadzane w ramach „nowoczesnej szkoły”, nie mają podstaw naukowych. Więcej wartości mają więc chyba wielowiekowe doświadczenia, od Platona począwszy niż modne pomysły. Jakie to pseudonaukowe pomysły funkcjonujące w polskich szkołach opisuje Tomasz Garstka? Oto lista niektórych omawianych pseudonaukowych metod, z którymi możecie się zetknąć w polskich szkołach: kinezjologia edukacyjna, NLP czyli Neuro-Lingwistyczne Programowanie, Integracja Sensoryczna, neurodydaktyka, piramida uczenia Dale’a, style uczenia, inteligencje wielorakie czy wzmacnianie samooceny ucznia (psychologia własnej wartości).
Przeglądnąłem ofertę lokalnej poradni psychologiczno-pedagogicznej i oczywiście są tam oferowane działania z powyższej listy. Przeglądnąłem parę księgarni internetowych i możecie w działach dla nauczycieli znaleźć pozycje opisujące metody wymienione wyżej. Pseudonauka jest obecna wszędzie.
Wspomniałem na początku o agresji w szkole. Według jednego z pseudonaukowych mitów pedagogicznych omawianych w książce należy budować poczucie własnej wartości u uczniów. Ma to być lekarstwo na sukces życiowy, a zgodnie z tym mitem osoby o niskim poczuciu własnej wartości są bardziej agresywne. A co na to wyniki badań naukowych? Otóż badania wykazują „brak związku między poczuciem własnej wartości a ocenami w szkole i osiągnięciami zawodowymi dorosłych”. Jest raczej odwrotnie – to dobre wyniki w szkole są po części odpowiedzialne za wysokie poczucie wartości. Wysiłki, by podwyższyć samoocenę uczniów, nie wpływają na polepszenie osiągnięć edukacyjnych, a czasem mogą przynosić odwrotne skutki. Według mitu dzieci o niskim poczuciu własnej wartości są agresywne. A tymczasem: „Dowiedziono czegoś przeciwnego: to dzieci o wysokim poczuciu własnej wartości są częściej bardziej agresywne i bardziej narcystyczne.” No to może mamy jakąś odpowiedź skąd wzrastająca agresja w szkołach?
Warto zapoznać się ze wszystkimi mitami opisanymi w książce. Trzeba mieć jednak świadomość, że Tomasz Garstka pokazuje tylko czubek góry lodowej. Zaznacza w swojej książce problem dużo poważniejszy, ale opisuje go bardzo skrótowo. Mam na myśli wchodzące szeroką falą do szkół motywowane ideologią lewicową i oparte o postmodernizm i marksizm teorie. Mam tu na myśli między innymi pedagogikę krytyczną i antypedagogikę, która rujnuje umysły młodych ludzi. Wchodzi też do szkół i poradni psychologiczno-pedagogicznych odrzucona przez naukową psychologię post-freudowska psychoanaliza. Dotyka ona szczególnie dzieci, które podlegają terapii. A co ma do powiedzenia o dziecku w szkole psychoanaliza? Pozwolę sobie przywołać wypowiedź Hanny Segal cytowaną w książce: „Dla wielu dzieci budynek szkoły stanowi symboliczne ciało matki, podczas gdy nauczyciel wewnątrz symbolizuje ojca. Z tego punktu widzenie cała aktywność szkolna może być doznawana jako penetrowanie ciała matki, a sama nauka nabierać symbolicznego znaczenia: na przykład liczby i litery będą podówczas reprezentować genitalia, z literą „l” symbolicznie przedstawiającą męskie genitalia oraz literą „o” reprezentującą żeńskie; podobnie grupy dwóch liter lub liczb mogą reprezentować stosunek seksualny”. Ciekaw jestem, czy przeciętni nauczyciele szczerze zaangażowani w swoją pracę i poznający na szkoleniach różne „nowoczesne” metody wiedzą, o jaki fundament są one oparte.
Jaka będzie polska edukacja w przyszłości? Moim zdaniem jeszcze gorsza niż dzisiaj. Pomimo ukazywania w takich książkach jak „Psychopedagogiczne mity” bzdur i pseudonaukowości różnych „nowoczesnych” metod edukacji i wychowania mają się one dobrze, wspierane są przez MEN i coraz bardziej agresywną lewicę, w tym na uniwersytetach. I nikomu nie przeszkadza pseudonaukowość, bo dla lewicy postmodernistycznej to zaleta. Zdaniem zbyt wielu mających wpływ na system edukacji szkoła nie ma dawać wiedzy, a ma budować poczucie własnej wartości – może być fałszywe – i tworzyć z uczniów bojowników o marksistowską sprawiedliwość społeczną. A bojownicy nie muszę dużo wiedzieć, mają realizować rozkazy.
Gorąco zachęcam do lektury!
[1]Ostatni akt agresji to zabicie kolegi przez 15-latka w dniu 10 maja 2019 r. w szkole w Marysinie Wawerskim.
