lipiec 2019

Tyrania skruchy, czyli nieskuteczne francuskie lekarstwo na „samobójstwo” Europy.

            Temat upadku Europy i przyczyn tego zjawiska są ostatnio, na szczęście, coraz częściej poruszane. I to przez osoby o różnych poglądach, stąd też różne diagnozy i różne sposoby na uratowanie europejskiej czy szerzej zachodniej cywilizacji. Wydana w 2019 roku przez PIW w serii Biblioteka Myśli Współczesnej książka Pascala Brucknera „Tyrania skruchy. Rozważania o samobiczowaniu Zachodu” jest kolejną pozycją poruszającą ten temat. We Francji została wydana w 2006 roku i została uhonorowana prestiżowymi nagrodami.  Nie jest to pozycja nowa i siłą rzeczy nie zostały w niej uwzględnione wydarzenia ostatnich lat. Ciekawa jednak jest moim zdaniem z innego powodu – pierwszy to to, co autor zauważa i dokładnie opisuje, a drugi to to, czego nie widzi i z jakiego powodu. 

Podstawowy problem związany z kryzysem tożsamości europejskiej to ujęta w tytule książki tyrania skruchy. Jak pisze autor: „Od egzystencjalizmu do dekonstrukcjonizmu, cała myśl nowożytna bezrefleksyjnie i aż do bólu stara się potępić Zachód, podkreślając jego hipokryzję, umiłowanie przemocy i wstręt, jaki budzi.” Bruckner wiąże to z wydarzeniami XX wieku, w tym nazizmu i rosyjskiego komunizmu w wyniku czego, jak pisze: „Od 1945 roku nasz kontynent żyje w torturach skruchy”, chociaż chwilę później przywołuje już znacznie wcześniejsze głosy różnych lewicowych myślicieli nie dość, że źle oceniających Zachód, to dodatkowo nawołujących do jego zniszczenia. Niezależnie od niepełnego postrzegania Europy (zapomina, że Europa nie kończy się na linii Odry) autor dosyć dobrze diagnozuje i opisuje zjawiska i idee, które doprowadziły do obecnego samobiczowania Zachodu. Nie sposób omówić wszystkich opisywanych przyczyn tyranii skruchy, ale warto wymienić chociaż kilka. Są to między innymi „religia Holokaustu”, kultura bycia ofiarą, poszukiwanie w cywilizacji europejskiej aż do prehistorii win rzeczywistych i domniemanych za wszystkie nieszczęścia na świecie czy zwycięstwo lęku w cywilizacji zachodniej. 

Obwinianie Europy i żądanie odszkodowań za kolonizację wynika z wiary w bzdurny mit „dobrego dzikusa” i zniszczeniu przez cywilizację europejską „wspaniałych kultur tubylczych” w podbijanych krajach. Bruckner kwestionuje podstawę do samobiczowania z powodu kolonializmu jako zjawiska bardzo skomplikowanego i mającego swoje złe oraz dobre strony dla kolonizowanych.  Pisząc o dekolonizacji słusznie Bruckner zauważa, że po dekolonizacji dawni kolonizatorzy nie mieli bez kolonii żadnych kłopotów. Kłopoty, i to bardzo poważne, zaczęły mieć kolonie. A mieszkańcy dawnych kolonii po uzyskaniu niepodległości najbardziej pożądali i dalej pożądają możliwości przyjazdu do dawnych kolonizatorów. Przypomina też oczywistą rzecz, że podboje to nie jest specjalność Europy, a cecha każdej ze znanych wielkich cywilizacji, z których żadna nie miała zwyczaju przepraszać za swoje działania. Dotyczy to także cywilizacji islamskiej, która w VII wieku zaczęła bynajmniej nie pokojowe podboje. I zaczyna ponownie.  

Tym samym przeszliśmy do kolejnego ważnego tematu poruszanego przez Brucknera – to powszechnie dzisiaj używane przez lewicowych polityków hasło „islamofobia”. Nie analizując całego, długiego wywodu warto zacytować stwierdzenia autora: „Pojęcie islamofobii pełni kilka funkcji: pozwala zaprzeczyć faktowi islamistycznej ofensywy w Europie, by lepiej ją w ten sposób usankcjonować … .” Warto też zacytować przywołane przez autora słowa lewicowego terrorysty Carlosa: „Dziś, gdy zagrożona jest nasza cywilizacja jest tylko jedna odpowiedź: rewolucyjny islam! Tylko mężczyźni i kobiety mający pełną wiarę w podstawowe wartości: prawdę, sprawiedliwość, braterstwo, zdolni będą podjąć walkę i wyzwolić ludzkość spod władzy imperium kłamstwa.” Słusznie Bruckner zauważa, że skrajna lewica (czyli moim zdaniem prawie cała obecna lewica) zawiera ten sojusz, bo „jej wyznawcy nigdy nie odżałowali upadku komunizmu, co oznacza, że ich prawdziwym celem nie jest wolność, ale podporządkowanie w imię sprawiedliwości”. 

To ostatnie cytowane zdanie z książki Brucknera jest dobrym impulsem do przejścia do drugiego powodu, dla którego warto zapoznać się z tą książką – czego autor nie widzi i dlaczego? Pascal Bruckner, jak na Francuza przystało chyba uważa, że cała wartościowa historia świata zaczęła się od francuskiego Oświecenia i Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Dlatego Bruckner ze zdziwieniem stwierdza, że niektórzy lewicowcy nie chcą wolności a podporządkowania, bo dalej zapewne wierzy, że komunizm to może być wolność. Jak na wiernego dziedzica krwawej i ludobójczej rewolucji 1789 roku pisze o Francji jako niosącej w przeszłości ludzkości oświecenie. I nie widzi związku pomiędzy ideami francuskiego tzw. Oświecenia i krwawą rewolucją a tragediami lewicowych dwudziestowiecznych totalitaryzmów – nazizmu i komunizmu.  Nie widzi też związku pomiędzy szaleńczymi pomysłami Rousseau i myślami Woltera a współczesną lewicową myślą od egzystencjalizmu do dekonstrukcjonizmu , które sam oskarża o bezsensowne oskarżanie Zachodu. Nie widzi związku pomiędzy ideologią marksistowską i jej współczesnymi mutacjami a powstaniem obecnych problemów, o których pisze. Nie widzi związku pomiędzy utratą wartości przez ludzi Zachodu i brakiem ich odwagi a niszczeniem wiary w europejskich społeczeństwach. O religiach pisze: „Mamy pełne prawo, dopóki brak dowodów, które by temu zaprzeczały, rzygać wszystkimi religiami jako takimi, uważać je za kłamliwe, wsteczne i ogłupiające.” Ta wypowiedź jakby żywcem z lat krwawej rewolucji 1789 roku i późniejszych lewicowych totalitaryzmów pokazuje, gdzie mentalnie jest Bruckner. Powtarza przy tym też znane od dawna kłamstwa na temat Kościoła Katolickiego, cześć z których opisałem w komentarzu do książki „Dlaczego mówią fałszywe świadectwo?”. 

Tak myślący człowiek nie jest moim zdaniem dostrzec rzeczywistego źródła obecnych problemów zachodniej cywilizacji. Stąd też i proponowane rozwiązania obecnego kryzysu są nijakie. Według Brucknera „Europa nie ma innego wyjścia, jak pogłębiać wartości demokratyczne, które sama wymyśliła”. Propozycja ta to nic innego, jak powtórzenie drogi, którą Europa już przeszła i przez to pogłębienie błędów. To sformułowanie, nie pokryte żadnymi konkretnymi propozycjami działań jako żywo przypomina mi hasła kolejnych plenów partii komunistycznej w Polsce w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku „o dalszym pogłębianiu i dalszym dynamicznym rozwoju”. Jeżeli uważany za jednego z ważniejszych myślicieli współczesnej Francji nie jest w stanie dojrzeć prawdziwych źródeł problemu, z którymi chciał się w swojej książce zmierzyć, to chyba dla Francji ratunku już nie ma. Francuzi będą musieli skorzystać z rad swych odwiecznych wrogów Anglików i zamiast Brucknera przeczytać, co radzi im Douglas Murray w „Przedziwnej śmierci Europy”. 

I na marginesie polskie wątki w książce.  Przy okazji Holokaustu Bruckner pisz o losie Żydów w Niemczech i Polsce. Redakcja dopisała „w okupowanej Polsce”. Jak przystało na wybitnego francuskiego intelektualistę autor uważa zapewne, że Polacy są odpowiedzialni za wymordowanie Żydów. I po raz kolejny o Polakach pisząc o obronie zachodnich wartości: „właśnie dlatego z „zachodnich wartości” szydzą wszyscy fanatycy, począwszy od fundamentalistów islamskich, a skończywszy na fanatykach z Polski”. Na taki komentarz można napisać tylko jedno: Panie Bruckner, stracił Pan okazję, żeby siedzieć cicho!  A swoim stwierdzeniem potwierdza Pan tylko, że nie potrafi Pan wyciągnąć logicznych wniosków nawet z tego, co sam pisze. 
Książka warta przeczytania i wyciągnięciu z wielu podanych informacji i przytaczanych przykładów samemu wniosków, do których Pascal Bruckner nie był w stanie dojść. 

I na koniec – tyrania skruchy dosięgnęła też Kościoła Katolickiego. Polecam oglądnięcie rozmowy na ten temat z Pawłem Lisickim.